Menu
Integrowana Produkcja Roślin (IPR) to system, który wymaga od producenta nie tylko wiedzy, ale przede wszystkim precyzji i świadomego podejmowania decyzji. Kluczem do sukcesu jest tutaj automonitoring, czyli regularna i dokładna obserwacja upraw w celu wczesnego wykrywania zagrożeń. W tym procesie niezastąpioną rolę odgrywają specjalistyczne narzędzia: pułapki feromonowe, pułapki świetlne, tablice lepowe oraz inne akcesoria do integrowanej produkcji. Nie są to jedynie zalecenia, ale obligatoryjne elementy, których posiadanie i prawidłowe stosowanie jest weryfikowane podczas audytu certyfikacyjnego. Inwestycja w odpowiedni sprzęt do monitorowania szkodników to fundament racjonalnej ochrony roślin, pozwalający ograniczyć zużycie środków chemicznych i spełnić rygorystyczne wymogi metodyki IP.
Zrozumienie zasady działania poszczególnych narzędzi do monitoringu jest kluczowe dla ich skutecznego wykorzystania. Choć wszystkie służą do kontroli obecności agrofagów, ich mechanizmy i zastosowanie znacząco się różnią.
To najbardziej selektywne narzędzia monitorujące. Ich działanie opiera się na wykorzystaniu syntetycznych odpowiedników naturalnych feromonów płciowych, które wydzielają samice konkretnego gatunku owada w celu przywabienia samców.
Zasada działania: Wewnątrz pułapki umieszcza się dyspenser (kapsułkę) nasączony specyficznym feromonem. Zapach roznosi się po okolicy, wabiąc samce danego szkodnika, które wlatują do pułapki i przyklejają się do lepu lub wpadają do pojemnika, z którego nie mogą się wydostać.
Zastosowanie: Służą do precyzyjnego określenia momentu pojawienia się i dynamiki lotów konkretnego, groźnego szkodnika (np. owocówki jabłkóweczki w sadach, omacnicy prosowianki w kukurydzy). Pozwalają ustalić tzw. próg szkodliwości, czyli moment, w którym należy rozpocząć zabiegi ochronne.
Wykorzystują zjawisko pozytywnej fototaksji, czyli naturalnej tendencji wielu owadów do poruszania się w kierunku źródła światła, zwłaszcza o określonej długości fali (najczęściej UV).
Zasada działania: Pułapka składa się ze źródła światła (zwykle specjalnej świetlówki), które wabi owady nocne. Wlatując w jej pobliże, szkodniki wpadają do pojemnika z płynem lub są porażane prądem.
Zastosowanie: Służą do monitorowania szerokiego spektrum owadów aktywnych nocą. Są mniej selektywne niż pułapki feromonowe, ale bardzo skuteczne w sygnalizowaniu masowych pojawów szkodników, takich jak rolnice czy motyle, których gąsienice uszkadzają uprawy.
To najprostszy typ pułapek, wykorzystujący preferencje kolorystyczne niektórych owadów.
Zasada działania: Są to arkusze lub taśmy z tworzywa sztucznego w konkretnym kolorze (najczęściej żółtym lub niebieskim), pokryte niewysychającym, nietoksycznym klejem. Kolor wabi owady, które lądują na powierzchni i zostają unieruchomione.
Zastosowanie:
Żółte tablice lepowe: Skuteczne w odławianiu mszyc, mączlików, ziemiórek i miniarki. Powszechnie stosowane w uprawach szklarniowych i polowych warzyw oraz w rzepaku (do monitoringu chowaczy).
Niebieskie tablice lepowe: Przyciągają głównie wciornastki.
Obowiązek stosowania pułapek i prowadzenia regularnego monitoringu agrofagów nie jest formalnością, lecz fundamentem całego systemu Integrowanej Produkcji Roślin. Wynika on bezpośrednio z przepisów prawa i założeń metodycznych.
Zgodnie z Ustawą o ochronie roślin, Integrowana Produkcja kładzie nacisk na wykorzystanie wszystkich dostępnych metod ochrony, z priorytetem dla metod niechemicznych. Decyzja o wykonaniu zabiegu chemicznego może być podjęta tylko i wyłącznie po przekroczeniu progu szkodliwości ekonomicznej. Aby ten próg określić, niezbędna jest stała obserwacja plantacji.
Wymogi metodyki IP opracowywane przez Instytut Ochrony Roślin (IOR) i zatwierdzane przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) precyzyjnie określają, że producent rolny jest zobowiązany do:
Monitorowania obecności organizmów szkodliwych przy użyciu dostępnych metod, w tym obserwacji wizualnych, a także pułapek feromonowych, świetlnych i lepowych.
Dokumentowania wyników monitoringu w Notatniku Integrowanej Produkcji Roślin.
Podejmowania decyzji o zabiegach na podstawie zebranych danych i oficjalnych progów szkodliwości.
Podczas audytu integrowanej produkcji, inspektor z jednostki certyfikującej weryfikuje nie tylko fizyczną obecność pułapek na polu, ale przede wszystkim systematyczność i poprawność zapisów w notatniku. Brak odpowiedniego sprzętu do monitorowania szkodników lub niekompletna dokumentacja to jedna z najczęstszych przyczyn niezgodności, która może uniemożliwić uzyskanie certyfikatu.
Obowiązkowe wyposażenie IP to nie tylko pułapki. Metodyki wymagają posiadania całego zestawu narzędzi, które umożliwiają kompleksową ocenę stanu fitosanitarnego uprawy.
Pułapki feromonowe (typu delta, lejkowe): Najpopularniejsze i najbardziej precyzyjne. Typ pułapki (kształt) dobiera się do biologii konkretnego szkodnika. Dyspenser z feromonem jest sercem tego narzędzia.
Pułapki świetlne: Niezbędne w uprawach zagrożonych przez szkodniki nocne, np. w kukurydzy (omacnica) czy burakach (rolnice).
Tablice lepowe (żółte, niebieskie, białe): Tanie i skuteczne w monitoringu nalotów szkodników o małych rozmiarach. Białe tablice stosuje się m.in. do odłowu kistnika malinowca.
Naczynia chwytne (żółte miski): Zmodyfikowana wersja pułapki barwnej. Żółte miski wypełnione wodą z dodatkiem płynu zmniejszającego napięcie powierzchniowe są standardem w monitoringu szkodników łodygowych w rzepaku.
Lupa polowa / szkło powiększające: Absolutnie niezbędne narzędzie, wymagane w każdej metodyce. Powiększenie minimum 10x pozwala na identyfikację małych szkodników (przędziorków, wciornastków) oraz pierwszych objawów chorób.
Siatka entomologiczna (czerpak): Służy do tzw. “koszenia” po łanie w celu oceny liczebności owadów na roślinach (np. skrzypionek w zbożach). Standardowa średnica to 30-35 cm.
Rama entomologiczna: Kwadratowa rama o powierzchni np. 0,25 m², którą kładzie się na ziemi. Strząsa się do niej owady z roślin, co pozwala precyzyjnie określić ich zagęszczenie na metr kwadratowy.
Dobór odpowiednich narzędzi jest kluczowy i zależy od specyfiki uprawy oraz listy najgroźniejszych agrofagów określonych w danej metodyce IP. Poniżej praktyczne przykłady:
| Uprawa | Szkodnik kluczowy | Zalecane narzędzie do monitoringu |
|---|---|---|
| Jabłoń, Grusza | Owocówka jabłkóweczka, zwójki liściowe | Pułapki feromonowe typu delta z odpowiednimi dyspenserami |
| Kukurydza | Omacnica prosowianka | Pułapka świetlna lub pułapka feromonowa |
| Rzepak ozimy | Chowacz brukwiaczek, słodyszek rzepakowy | Żółte naczynia chwytne (żółte miski) |
| Ziemniak | Stonka ziemniaczana | Obserwacje wizualne, żółte tablice lepowe do monitoringu mszyc (wektorów wirusów) |
| Zboża (pszenica, jęczmień) | Skrzypionki, mszyce | Obserwacje wizualne, czerpak entomologiczny, żółte naczynia |
| Truskawka, Malina | Kwieciak malinowiec, przędziorki | Obserwacje wizualne, białe tablice lepowe, obowiązkowo lupa |
| Warzywa kapustne | Pchełki, śmietka kapuściana, bielinki | Żółte naczynia chwytne, obserwacje wizualne |
| Uprawy szklarniowe | Mączlik szklarniowy, wciornastki, mszyce | Żółte i niebieskie tablice lepowe |
Ważna zasada: Zawsze sprawdzaj aktualne wymogi metodyki IP dla swojej uprawy. Znajdziesz tam precyzyjną listę szkodników, które podlegają obowiązkowemu monitoringowi oraz zalecane do tego narzędzia.
Samo posiadanie pułapek to za mało. Ich skuteczność zależy od prawidłowego montażu i regularnej obsługi.
Liczba pułapek: Zależy od areału i kształtu pola. Standardowe zalecenie to 1-2 pułapki feromonowe na plantację o powierzchni 2-5 ha. W przypadku większych lub nieregularnych pól, liczbę należy zwiększyć. Dla tablic lepowych – ok. 1 pułapka na 2000 m² w szklarni. Zawsze należy sprawdzić wytyczne w metodyce.
Termin instalacji: Pułapki należy wywiesić przed spodziewanym terminem pojawienia się szkodnika. Kalendarz lotów głównych agrofagów jest dostępny w komunikatach PIORiN i IOR.
Lokalizacja:
Pułapki umieszcza się na wysokości lotu owadów – najczęściej na poziomie górnej części uprawy.
Należy unikać skrajów pól, bliskości drzew czy budynków, które mogą zakłócać rozprzestrzenianie się feromonu.
Warto umieścić je w miejscach, gdzie w poprzednich latach presja szkodnika była największa.
Częstotliwość kontroli: Przegląd pułapek powinien odbywać się systematycznie, co 7-10 dni. W okresach krytycznych (masowy lot) nawet częściej, co 2-3 dni.
Wymiana wkładów:
Dyspensery feromonowe: Należy je wymieniać co 4-6 tygodni (lub zgodnie z instrukcją producenta), ponieważ z czasem tracą swoje właściwości. Data wymiany feromonów musi być odnotowana.
Pody lepowe: Wymienia się je, gdy są pokryte owadami lub zanieczyszczone, co uniemożliwia dalsze odłowy.
Czyszczenie: Należy regularnie usuwać odłowione owady (po ich policzeniu) i zanieczyszczenia, aby pułapka działała efektywnie.
Zapisy obserwacji: Każda kontrola musi zakończyć się wpisem w notatniku.
Notatnik Integrowanej Produkcji Roślin to najważniejszy dokument w gospodarstwie certyfikowanym. W kontekście monitoringu szkodników, musi on zawierać precyzyjne i chronologiczne zapisy.
Data lustracji: Dokładny dzień przeprowadzenia obserwacji.
Lokalizacja: Nazwa pola, numer działki ewidencyjnej.
Faza rozwojowa rośliny: Skala BBCH.
Nazwa agrofaga: Pełna nazwa monitorowanego szkodnika.
Metoda obserwacji: Np. “pułapka feromonowa”, “obserwacja wizualna 100 roślin”, “czerpakowanie (25 uderzeń)”.
Wynik: Liczba odłowionych szkodników (np. “8 szt. owocówki/pułapkę/tydzień”) lub procent porażonych roślin.
Próg szkodliwości: Należy wpisać oficjalny próg szkodliwości dla danego agrofaga i porównać go z wynikiem obserwacji.
Decyzja: “Brak działań” (jeśli próg nie został przekroczony) lub “Wykonano zabieg” (jeśli próg został przekroczony – należy podać szczegóły zabiegu w odpowiedniej sekcji notatnika).
Podpis osoby wykonującej: Imię i nazwisko lustratora.
Prawidłowy wpis to dowód dla audytora, że ochrona upraw roślinnych w gospodarstwie jest prowadzona w sposób przemyślany i zgodny z metodyką IP.
Narzędzia do monitoringu agrofagów:
Pułapki feromonowe lub/i świetlne: Typ i liczba dostosowana do uprawy i areału.
Zapasowe dyspensery feromonowe i pody lepowe: Na cały sezon.
Tablice lepowe (żółte, niebieskie): Szczególnie w warzywnictwie i uprawach pod osłonami.
Żółte naczynia chwytne: Obowiązkowe w rzepaku.
Narzędzia do obserwacji bezpośredniej:
Lupa polowa: O powiększeniu minimum 10x.
Czerpak entomologiczny: Jeśli wymagany w metodyce (np. zboża).
Dokumentacja:
Aktualny Notatnik Integrowanej Produkcji Roślin: W wersji papierowej lub elektronicznej (jeśli dopuszczona).
Aktualna metodyka IP dla każdej certyfikowanej uprawy.
Inne przydatne akcesoria:
Pojemniki na próbki roślin.
Aparat fotograficzny do dokumentowania nietypowych objawów.
Dostęp do komunikatów o zagrożeniach (np. platforma Piorin.gov.pl).
Prawidłowo prowadzony monitoring z wykorzystaniem pułapek feromonowych, świetlnych i innych akcesoriów jest kręgosłupem Integrowanej Produkcji. To nie uciążliwy obowiązek, ale potężne narzędzie w rękach świadomego producenta, pozwalające na optymalizację ochrony, redukcję kosztów i produkcję bezpiecznej żywności.
Sprawdzeni dystrybutorzy środków ochrony roślin: Oferują oni kompleksowe zaopatrzenie, w tym certyfikowane pułapki i świeże feromony.
Sklepy internetowe dla rolnictwa: Umożliwiają porównanie ofert i zakup pełnego asortymentu.
Firmy specjalizujące się w biologicznej ochronie roślin: Posiadają najszerszą wiedzę i ofertę w zakresie narzędzi do monitoringu.
Zapoznaj się z najnowszą wersją metodyki IP dla Twoich upraw.
Stwórz listę niezbędnych pułapek i akcesoriów.
Złóż zamówienie z odpowiednim wyprzedzeniem.
Sprawdź daty ważności dyspenserów feromonowych.
Przygotuj Notatnik IP do regularnych zapisów.
Pamiętaj, że zgodność z metodyką IP to proces ciągły. Inwestycja w wiedzę i odpowiednie narzędzia zawsze się zwraca – w postaci zdrowych plonów, bezpiecznej żywności i pewności podczas audytu.
Standardowo co 4-6 tygodni. Zawsze należy jednak sprawdzić zalecenia producenta danego dyspensera, ponieważ czas działania może się różnić.
To zależy od metodyki i szkodnika. Pułapki feromonowe są selektywne (monitorują jeden gatunek), a świetlne nie. W przypadku omacnicy w kukurydzy metodyki często dopuszczają obie formy. Jednak do monitoringu owocówki w sadzie niezbędna jest pułapka feromonowa.
Jest to niezgodność istotna. W najlepszym wypadku audytor wyznaczy termin na uzupełnienie braków. W najgorszym – może to być podstawą do nieprzyznania lub cofnięcia certyfikatu Integrowanej Produkcji Roślin.
Tak, bezwzględnie. Zapis “0 odłowionych owadów” jest ważną informacją, że monitoring został przeprowadzony, a presja szkodnika jest na niskim poziomie. Brak zapisu jest dla audytora równoznaczny z brakiem monitoringu.
Nie. Pułapki stosowane w IPR służą wyłącznie do monitoringu i sygnalizacji. Ich celem jest wskazanie momentu pojawienia się i określenie liczebności szkodnika, a nie jego masowe zwalczanie.
Decydując się na nasze doradztwo zyskujesz:
biuro@akrol.pl
Telefon
+48 667 575 537